Yannis Ritsos//Γιάννης Ρίτσος

ΑΝΑΙΡΕΣΗ

Ώστε, λοιπόν, δεν είχαν όλα χαθεί. Το παράθυρο
έβλεπε ακόμη ένα κομμάτι πολιτεία, ένα κομμάτι
διαθέσιμο σχεδόν ουρανό. Ο μαραγκός, ο χτίστης,
μετέωροι στη σκαλωσιά, έρχονται πάλι πλησιέστερα.
Τα καρφιά, τα σανίδια έχουν, λοιπόν, κι άλλη χρήση,
και τ’ όνειρο πάλι κι ο τοίχος κ’ η ελάχιστη ανάσταση
κ’ η περίλυπη δόξα, χρήσιμη πάλι, θυμίζοντας
κείνες τις οδοντογλυφίδες στο τσεπάκι του γιλέκου
που, τόσα χρόνια πριν, είχαμε πάρει κρυφά
απ’ το φτηνό εστιατόριο μια χειμωνιάτικη νύχτα.
REFUTATION

So it seems it wasn’t all lost. The window
still looked out at a part of the city, an almost available
part of the sky. The carpenter, the builder,
dangling off the scaffold, they come closer again.
Then the nails, the planks, have another use
and the dream again, the wall and the faint resurrection
and the sorrowful glory, useful again, reminding us
those toothpicks in the small vest pocket
that, so many years ago, we had secretly taken
from the cheap restaurant one winter night.
~Γιάννη Ρίτσου-ποιήματα/Μετάφραση Μανώλη Αλυγιζάκη
~Yannis Ritsos-Poems/translated by Manolis Aligizakis
http://www.authormanolis.wordpress.com
http://www.ekstasiseditions.com
http://www.libroslibertad.ca

Καλοκαίρι στην Πολιτεία/Summer in the City

Καλοκαίρι στην Πολιτεία

Τό φώς είναι απελπιστικό εδώ πέρα. Τούτος ο μήνας άσπλαχνος

δέν επιτρέπει νά μήν είμαστε δυό. Δέν επαρκείς.

Ο μονότονος κρότος, τά τράμ πού στρίβουν στή γωνία

οι μαρμαράδες πού κόβουν τήν πέτρα στό καταμεσήμερο.

 

Πάνω απ’ τή μάντρα φαίνονται στερεότυπες επιτύμβιες στήλες

μαρμάρινα άνθη, μαρμάρινες κορδέλες

ο μπούστος ενός τραπεζίτη

τό πρόσωπο ενός παιδιού σκιασμένο απ’ τή φτερούγα ενός

     αγγέλου.

 

Σ’ αυτά τά επαγγελματικά γλυπτά ο αττικός ήλιος βάζει τή

     σφραγίδα του,

η σκιά προσθέτει απίθανες προεκτάσεις—

γι’ αυτό διόλου παράξενο πού χτές τ’ απόγευμα

γυρίζοντας απ’ τό γραφείο στό σπίτι σου

κρατώντας τό δίχτυ μέ τό ψωμί καί τίς ντομάτες

διόλου παράξενο πού χτές καθώς έγερνε ο ήλιος

συνάντησες στό αλσύλιο τόν μαρμάρινον έφηβο

νά σεργιανάει αργά καί νά χαμογελάει.

 

Κάθησες στό παγκάκι τής λίμνης, ρίχνοντας τό ψωμί σου στά

     χρυσόψαρα, κι’ όλη τή νύχτα

παρ’ όλο πού είχες μείνει νηστικός δέν πεινούσες καθόλου.

 

Summer in the City

In this place the light is beyond hope. This heartless month

doesn’t allow us not to be two. You are not enough.

The monotonous clank, the streetcars turning the corner

the marble-masons cutting stones in high noon.

 

Above the fence-wall you could see the conventional funerary stele

marble flowers marble ribbons

the bust of a banker

the face of a child shadowed by the wing of an angel.

 

On these professional sculptures the Attic sun incises

     its seal,

the shadow adds unbelievable extensions –

so it wasn’t strange at all that yesterday afternoon

returning home from your office

holding the net with bread and tomatoes

not at all strange that yesterday as the sun went down

in the small park you met the marble ephebe

sauntering slowly and smiling.

 

You sat on a bench by the lake and threw bread to the goldfish

     and all night long

though you didn’t have any food you were not hungry at all.

 

 

 

Γυμνό

Εδώ, στήν ακαταστασία τής κάμαρας,

ανάμεσα στά σκονισμένα βιβλία

καί στά γεροντικά πορτραίτα,

ανάμεσα στό ναί καί στό όχι τόσων σκιών,

μιά στήλη ασάλευτο φώς,

εδώ, σ’ αυτή τή θέση

πούχες γδυθεί μιά νύχτα.

 

 

Nude

 

Here, in the untidiness of the room,

between the dusty books

and the old people’s portraits,

between the yes and the no of so many shadows,

one band of motionless light

here, in this position

where you undressed one night.

 

~Γιάννης Ρίτσος—ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

~Yannis Ristos—NOTES ON THE MARGINS OF TIME

~Translation Manolis Aligizakis

Οι Μύθοι στην Αρχαία Ελλάδα

Οι μύθοι στους αρχαίους Έλληνες ήταν αλληγορικά οχήματα ψυχικής αφύπνισης, για όσους ήταν ευαίσθητοι ψυχικά να συλλάβουν το αποκαλυπτικό τους μήνυμα (ενθυμούμενοι τα Πλατωνικά). Η λέξη μύθος προέρχεται απ’ τον ήχο Μου= μουρμούρισμα, που ψιθυρίζουμε με τα χείλη μας κλειστά και τη λέξη Μυστήριο συνδεόμενη μαζί του. Συγχωνευμένες δυο τους αποτελούν το αποκαλυπτικό όχημα επικοινωνίας που ονομάζετε ‘Μύθος’.

Κάθε μυθολογική αλήθεια όταν παρουσιάζεται σε ανοικτή χειροπιαστή γλώσσα, παρεξηγείται, απορρίπτεται και αφορίζεται πολλές φορές από τους ακαλλιέργητους ανθρώπους. Για αυτό, φιλόσοφοι, μύστες, προφήτες και επικοί ποιητές, χρησιμοποιούσαν αλληγορίες για να καλύψουν την αλήθεια απ’ τους ανώριμους και να τη φανερώσουν αλληγορικά σε στους ώριμους.

Η ανθρώπινη ψυχή έχει την ικανότητα να ανταποκρίνεται στην αλήθεια που μεταφέρει ο μύθος, πριν ακόμα ο νους και η κρίση συλλάβουν την ανάλυσή της. Οι περισσότεροι από μας αγγίξαμε τέτοιου είδους φαινόμενα στο παρελθόν, προπαντός στα παιδικά μας χρόνια πριν ακόμα η ψυχή και ο νους λαβωθούν απ’ τα οικογενειακά, σχολικά και δογματικά καταστημένα.

Ο ευαίσθητης ψυχικά άνθρωπος ανταποκρίνεται αυθόρμητα στην μυθική αλήθεια και την ποιητική ομορφιά που την περικλείει. Του θυμίζει τη λεπτότητα του μυστηρίου που ήξερε αλλά την ξέχασε περιπλανώντας σε αμέτρητες μεταψυχώσεις ανά των αιώνων.

Εδώ βλέπομε ξεκάθαρα τη Σωκρατική θεωρία, ότι η ψυχή τ’ ανθρώπου προϋπήρχε και η πραγματική γνώση δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια αναμνηστική πείρα ιδεών που περισυλλέγομε απ’ τις αμέτρητες εμπειρίες μας του παρελθόντος.

«Κάποιο ταλέντο και η υπεροχή που έχουμε σε ορισμένους τομείς, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ανάμνηση απ’ τα περασμένα», λέει ο Άγγλος Πλατωνιστής Thomas Taylor. Τίποτα δεν κατανοείται εύκολα εάν δεν το ζήσαμε κάποτε στις προηγούμενες εμπειρίες μας.

Σκοπός του μύθου δεν είναι να ιστορίζει διασκεδαστικά συμβάντα, αλλά να αφυπνίσει την ψυχή απ’ την ληθαργία του παρελθόντος. Αυτό άλλωστε εννοεί και η λέξη αλήθεια, η οποία προέρχεται απ’ την λέξη λήθη, που σημαίνει ξεχνώ, και το αρνητικό ‘Α’ μπροστά, εννοώντας το αντίθετο του να ξεχνάμε το παρελθόν.

Κάθε ατραυμάτιστη ψυχή, παιδοξυπνά χαρούμενη ακούγοντας την ποιητική ομορφιά που ξεσκεπάζει ο μύθος. Αισθάνεται σαν να ξανασυναντά γνώριμα συμβάντα και γεγονότα απ’ το παρελθόν της. Οι πραγματικοί φιλικοί και συναισθηματικοί δεσμοί, μοιράζονται συνήθως τη κοινή αγάπη τους για εξερεύνηση της αλήθειας. Είναι δύσκολο να συνεχιστεί μια φιλία μακροχρόνια χωρίς να εμπνέονται αναμεταξύ τους αγάπη για αληθινή ανάπτυξη.

Για τη αποκαλυπτική ομορφιά του μύθου, οι αρχαίοι πρόγονοι μας προίκισαν γενναιόδωρα με την πλούσια συλλογή τους. Η εξήγηση του μύθου είναι χρήσιμη άσκηση για τη ψυχή τ’ ανθρώπου. Ενώ αρχικά φαίνεται σαν παραμύθι, εντούτοις όμως όταν κατανοηθεί, ενθουσιάζει αποκαλύπτοντας το λαμπρό του μεγαλείο.

Ο Πλάτωνας ήταν απ’ τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες του μύθου στην πλούσια βιβλιογραφία του. Χρησιμοποιούσε συχνά μύθους και αλληγορίες για να περάσει την γνώση και το βαθύ μυστήριο που κρύβει η ζωή μας. Προχωρούσε σπιθαμή προς σπιθαμή σε μακρόχρονη διαλεκτική συζήτηση, κατασκευάζοντας με σχολαστικότητα τα θεμέλια της αλήθειας, χωρίς να αφήνει πίσω κανένα μικρόβιο αμφιβολίας να τρυπώσει ανάμεσα στο λαμπρό του οικοδόμημα. Άξαφνα και χωρίς καμιά προειδοποίηση άφηνε ήρεμα το πνευματοδιανοητικό του αριστούργημα να λαμποκοπά αιώνια στις ψυχές της ανθρωπότητας.

Όταν ο Σωκράτης συζητούσε με τους συνομιλητές του για ψυχή και γνώση, εισήγαγε μύθους και αλληγορίες διστακτικά στην αρχή, σαν να έμπαινε ευλαβικά μέσα σε ένα ιερό χώρο. Ήξερε ο μέγας φιλόσοφος την ακατανοησία του μύθου αρχικά, και λάμβανε προσεκτικά μέτρα να αποφύγει κάθε παρεξήγηση. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή η ανάλυση του μύθου και προπαντός του Πλάτωνα διότι εύκολα παρανοείται.

Όταν μιλάει για την ψυχή τ’ ανθρώπου να μεταμορφώνεται σε ζώο, δεν εννοεί βέβαια ότι ο άνθρωπος μετασαρκώνεται σε κτήνος! αλλά εννοεί ότι το να ενδιαφέρεται κανείς μόνο για τις ζωικές του ορέξεις, κατατάσσεται στην ίδια μοίρα με τα κατώτερα ζώα, χωρίς καμιά πνευματική φροντίδα ως διανοούμενο ον.

Η ψυχή είναι αφηρημένη λέξη χωρίς υλιστική οντότητα, και καμιά χειροπιαστή ανθρώπινη γλώσσα δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να περιγράψει τη λεπτή της φύση. Για αυτό ο Πλάτωνος χρησιμοποιούσε σύμβολα, μύθους και προσωποφαντασίες για να οδηγήσει την ανθρώπινη διάνοια υψηλότερα και ποιο πλησιέστερα στη πραγματική της φύση. Οι μύθοι που αναφέρει στον Γοργία, Φαίδωνα, Φαίδρα, Πολιτεία και Συμπόσιο, είναι τα πιο πολύτιμα και ανεκτίμητα θησαυροφυλάκια που μας άφησε πίσω ως κληρονομιά.

Ο Όμηρος με την Αχείλια πτέρνα, δεν εννοούσε βέβαια πως το μοναδικό τρωτό σημείο του Αχιλλέα ήταν η πτέρνα του, αλλά αλληγορούσε μεταφορικά πως κάθε κακή πράξη που πράττομε δεν θα αποφύγομε την τιμωρία μας όπου και να κρυφτούμε. Θα μας βρει οπωσδήποτε σαν την απόκρυφη πτέρνα του Αχιλλέα. Οι γνωστές θαλάσσιες περιπλανήσεις του Οδυσσέα για δέκα ολόκληρα χρόνια, ήταν μια έξυπνη ποιητική αλληγορία του Όμηρου να εκφράσει τις δοκιμασίες που περνάει η ψυχή του ανθρώπου πριν φτάσει στην διανοητική και πνευματική της άνθηση.

Η σφίγγα που καρτερούσε τους διαβάτες στον δρόμο βάζοντας κάποιο αίνιγμα να λύσουν πριν διαβούν για να μην χάσουν τη ζωή τους, είχε επίσης μεταφορική έννοια. Εννοούσε ότι η ζωή μας έχει πολλά αινίγματα καθημερινά που περιμένουν την λύση τους τώρα και όχι αργότερα. Αν παραμείνουν άλυτα, συσσωρεύονται επικίνδυνα και θα μας τυραννήσουν θανατηφόρα στην πορεία μας αργότερα.

Ανασκοπώντας για λίγο την αξιοθαύμαστη μυθολογική μας κληρονομιά αναρωτιέμαι με καημό και πόθο! Γιατί άραγε ένας τόσος αξιόλογος θησαυρός παραμένει στα ράφια αδίδακτος και αχρησιμοποίητος για 20 αιώνες από εμάς τους Νεοέλληνες η και ξένους; Ενώ βλέπουμε ξεκάθαρα την αξιοθαύμαστη πολιτιστική και πνευματική ανωτερότητα των αρχαίων μας προγόνων, παραμένουμε απαθείς να τους μιμηθούμε η να τους μελετήσουμε έστω και θεωρητικά; Ποιος φταίει άραγε για την ακατανόητη λοξοδρομία και αδιαφορία ετούτη; Δεν είναι καιρός νομίζετε να στρέψομε τα πανιά της νεοελληνικής μας βάρκας και λιγάκι προς τα πίσω; Τι θα χάσομε άραγε εάν διδαχτούμε και αναλύσομε τον μυθολογικό μας θησαυρό;

Του Δημήτρη Καραλή
Νότιος Αφρική

www.diasporic.org