Nietzsche: Promethean Übermensch–Νίτσε: Προμηθέας-Υπεράνθρωπος

Prometheus is a Titan of Greek mythology who stole fire from Mount Olympus and gave it to mankind, defying the decree of Zeus. As punishment, Zeus ordered Prometheus to be chained to a rock where an eagle daily tore at his entrails. In this video, we will discuss the myth of Prometheus and its relevance to Nietzsche’s idea of the Superman.
In Aeschylus’ version of the myth, Prometheus knows the identity of the person who will overthrow Zeus as King of the Gods. Zeus desperately tries to extract the information from Prometheus, but the Titan remains defiant. Zeus might possess more physical power than Prometheus, but Prometheus’ intellectual power renders him much stronger than Zeus.
Nietzsche draws a comparison between Zeus and the God of the Bible. Just as Zeus became frightened by the knowledge of Prometheus, the God of Genesis became frightened by the knowledge of mankind after it ate from the forbidden tree of knowledge. “It was through woman that man learned to taste of the tree of knowledge. The old God was seized by mortal terror. Man himself had been his greatest blunder; he had created a rival to himself; science makes men godlike—it is all up with priests and gods when man becomes scientific! So the old God comes to his final resolution: “Man has become scientific—there is no help for it: he must be drowned!”
But mankind proved to be as resilient as Prometheus. It survived the flood and the expulsion from Eden into the world of suffering. As Prometheus overcomes Zeus with knowledge, so too does mankind overcome the belief in God with the developments of modern science. However, Nietzsche warns of the nihilism looming over us after the death of God. “God is dead. God remains dead. And we have killed him. How shall we comfort ourselves, the murderers of all murderers? What was holiest and mightiest of all that the world has yet owned has bled to death under our knives: who will wipe this blood off us? What water is there for us to clean ourselves? What festivals of atonement, what sacred games shall we have to invent? Is not the greatness of this deed too great for us? Must we ourselves not become gods simply to appear worthy of it?”
God bestowed value and meaning upon life. Something must replace God – otherwise humanity will sink into an undesirable state of nihilism. Thus, Nietzsche introduces his concept of the Ubermensch or Superman. Nietzsche’s Superman is entirely free from external influence. He is the creator of new values that replace the old values given by God. “I teach you the overman. Man is something that shall be overcome. What have you done to overcome him? All beings so far have created something beyond themselves. Do you want to be the ebb of this great flood and even go back to the beasts rather than overcome man? What is the ape to man? A laughingstock and a painful embarrassment. And man shall be just that for the Superman: a laughingstock and a painful embarrassment.”
The Superman finds value and happiness in activities that most would least expect – in suffering and in overcoming resistance. “The most intelligent men, like the strongest, find their happiness where others would find only disaster: in the labyrinth, in being hard with themselves and with others, in effort; their delight is in self-mastery; in them asceticism becomes second nature, a necessity, an instinct. They regard a difficult task as a privilege; it is to them a recreation to play with burdens that would crush all others.”
To conclude, the myth of Prometheus is similar to the story of mankind. Prometheus overcomes Zeus with the power of knowledge, and mankind overcomes the belief in God with the power of modern science. But Nietzsche recognizes that science cannot replace the void left by God. Science cannot bestow value and meaning upon life. The rise of the Superman – the creator of new values – is required to rescue mankind from the abyss of nihilism. And the Superman finds our lost meaning after the death of God in suffering and in overcoming resistance.
Νίτσε: Προμηθέας-Υπεράνθρωπος

Ο Προμηθέας ήταν ο τιτάνας της Ελληνικής Μυθολογίας που έκλεψε τη φωτιά απ’ τον Όλυμπο και την έδωσε στον άνθρωπο προκαλώντας έτσι την οργή του Δία. Ο Δίας για να τον τιμωρήσει διάταξε να τον καρφώσουν σ’ ένα μεγάλο βράχο κι ένα αετός πήγαινε κάθε μέρα κι έτρωγε το συκώτι του.
Σύμφωνα με τον Αισχύλο ο Προμηθέας γνωρίζει ποιος θα πάρει το θρόνο του Δία κι όταν ο Δίας ρωτά τον Προμηθέα να του τον αποκαλύψει ο τιτάνας αρνείται. Η δύναμη του Δία είναι ανώτερη απ’ του τιτάνα αλλά η πνευματικότητα του Προμηθέα τον κάνει ακόμα πιο δυνατό κι απ’ τον Δία.
Ο Νίτσε συγκρίνει το Δία με το Θεό της Βίβλου. Όπως ακριβώς ο Δίας φοβάται τη γνώση του Προμηθέα έτσι κι ο Θεός της Γένεσης φοβάται το δημιούργημά του, τον άνθρωπο που απόκτησε γνώση τρώγοντας απ’ το δέντρο της γνώσης που του είχε απαγορεύσει. Ο άνθρωπος γίνεται έτσι το μεγαλύτερο λάθος που δημιούργησε ο Θεός αφού έγινε ανταγωνιστής του. Η επιστήμη κάνει τον άνθρωπο όμοιο με το θεό. Γι αυτό κι αποφάσισε να τον εξαφανίσει με τον κατακλυσμό. Αλλά ο άνθρωπος αποδυκνεύεται πιο έξυπονος κι επιζεί τον κατακλυσμό και ζει στον κόσμο του πόνου. Όπως ο Προμηθέας αναχαιτίζει τη δύναμη του Δία με τη δύναμη του δημιουργικού του νου έτσι κάνει και ο άνθρωπος της Βίβλου. Αλλά ο Νίτσε προειδοποιεί για τον μηδενισμό που υποδαυλίζεται όταν η έννοια του θεού αλλοιώνεται. “Ο Θεός πέθανε, τον έχουμε σκοτώσει. Πώς να βρούμε γαλήνη εμείς οι δολοφόνοι των δολοφόνων; Το μαχαίρι μας έχει χύσει το αίμα του πιο άγιου των αγίων. Ποιος θα το σκουπίσει απ’ τα χέρια μας; Πού να βρούμε νερό να το ξεπλύνουμε; Τί είδους θυσίες να κάνουμε για να συγχωρηθούμε;”
Ο Θεός έδινε αξία και νόημα στη ζωή μας. Ποιος θ’ αντικαταστήσει το Θεό προτού πέσει η ανθρωπότητα στην παγίδα του μηδενισμού; Εδώ ο Νίτσε παρουσιάζει την έννοια του Υπεράνθρωπου— Übermensch —που είναι ανεπηρέαστος από εξωτερική επιρροή. Είναι ο δημιουργός αξιών που αντικαταστούν τις αξίες που είχε δώσει ο θεός στον άνθρωπο. “Σου διδάσκω τον υπεράνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι κάτι εφήμερο που πρέπει να ξεπεράσουμε. Τί έχετε κάνει για να ξεπεράσετε τον άνθρωπο; Πολλοί έχουν δημιουργήσει κάτι πέραν του εαυτού τους. Θα θέλατε να `στε ένα κύμα μιας παλίροιας που θα σας επιστρέψει στην κατάσταση του ζώου ή θέλετε να ξεπεράσετε τον άνθρωπο; Τί είναι ο άνθρωπος για τον πίθηκο; Γελοίος και λόγος ντροπής. Έτσι κι ο άνθρωπος είναι για τον Υπεράνθρωπο. Γελοίος και λόγος ντροπής.”
Ο Υπεράνθρωπος βρίσκει αξία κι ευτυχία εκεί που κανείς δεν περιμένει — στα βάσανα και στην υπερνίκηση της αντίστασης. “Οι πιο έξυπνοι άνθρωποι, οι πιο δυνατοί βρίσκουν την ευτυχία τους εκεί που άλλοι βλέπουν μόνο δυστυχία: Σ’ ένα λαβύρινθο, στο να είναι σκληροί στον εαυτό τους και στους άλλους, στην προσπάθεια. Η χαρά τους έγκειται στην πειθαρχία, στον ασκητισμό που τους γίνεται δεύτερη φύση, μια αναγκαιότητα, ένα ένστικτο. Η δύσκολη πορεία θεωρείται προνόμιο, θεωρείται απαραίτητο μέρος της ευτυχίας τους.”
Τελικά ο μύθος του Προμηθέα είναι παρόμοιος με την ιστορία της ανθρωπότητας. Ο Προμηθέας με τη γνώση υπερσκελίζει το Δία, κι ο άνθρωπος υπερσκελίζει την πίστη του στο θεό με τη βοήθεια της επιστήμης. Αλλά ο Νίτσε αναγνωρίζει ότι η επιστήμη δεν μπορεί να αντικαταστήσει το Θεό, κι επίσης ότι με το θάνατο του Θεού δημιουργείται ένα τεράστιο κενό που μόνο η εμφάνιση του Υπεράνθρωπου θα το συμπληρώσει και οι νέες αξίες που θα διδάξει και θα βάλει σ’ εφαρμογή θα γλυτώσουν τόν άνθρωπο από την άβυσσο του μηδενισμού. Κι ότι ο Υπεράνθρωπος διακρίνει το νόημα της ζωής μας, μετά το θάνατο του θεού, στη δοκιμασία και στο ξεπέρασμα της αντίστασης του.

~Original post in English: https://orwell1627.wordpress.com/

Οι Μύθοι στην Αρχαία Ελλάδα

Οι μύθοι στους αρχαίους Έλληνες ήταν αλληγορικά οχήματα ψυχικής αφύπνισης, για όσους ήταν ευαίσθητοι ψυχικά να συλλάβουν το αποκαλυπτικό τους μήνυμα (ενθυμούμενοι τα Πλατωνικά). Η λέξη μύθος προέρχεται απ’ τον ήχο Μου= μουρμούρισμα, που ψιθυρίζουμε με τα χείλη μας κλειστά και τη λέξη Μυστήριο συνδεόμενη μαζί του. Συγχωνευμένες δυο τους αποτελούν το αποκαλυπτικό όχημα επικοινωνίας που ονομάζετε ‘Μύθος’.

Κάθε μυθολογική αλήθεια όταν παρουσιάζεται σε ανοικτή χειροπιαστή γλώσσα, παρεξηγείται, απορρίπτεται και αφορίζεται πολλές φορές από τους ακαλλιέργητους ανθρώπους. Για αυτό, φιλόσοφοι, μύστες, προφήτες και επικοί ποιητές, χρησιμοποιούσαν αλληγορίες για να καλύψουν την αλήθεια απ’ τους ανώριμους και να τη φανερώσουν αλληγορικά σε στους ώριμους.

Η ανθρώπινη ψυχή έχει την ικανότητα να ανταποκρίνεται στην αλήθεια που μεταφέρει ο μύθος, πριν ακόμα ο νους και η κρίση συλλάβουν την ανάλυσή της. Οι περισσότεροι από μας αγγίξαμε τέτοιου είδους φαινόμενα στο παρελθόν, προπαντός στα παιδικά μας χρόνια πριν ακόμα η ψυχή και ο νους λαβωθούν απ’ τα οικογενειακά, σχολικά και δογματικά καταστημένα.

Ο ευαίσθητης ψυχικά άνθρωπος ανταποκρίνεται αυθόρμητα στην μυθική αλήθεια και την ποιητική ομορφιά που την περικλείει. Του θυμίζει τη λεπτότητα του μυστηρίου που ήξερε αλλά την ξέχασε περιπλανώντας σε αμέτρητες μεταψυχώσεις ανά των αιώνων.

Εδώ βλέπομε ξεκάθαρα τη Σωκρατική θεωρία, ότι η ψυχή τ’ ανθρώπου προϋπήρχε και η πραγματική γνώση δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια αναμνηστική πείρα ιδεών που περισυλλέγομε απ’ τις αμέτρητες εμπειρίες μας του παρελθόντος.

«Κάποιο ταλέντο και η υπεροχή που έχουμε σε ορισμένους τομείς, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ανάμνηση απ’ τα περασμένα», λέει ο Άγγλος Πλατωνιστής Thomas Taylor. Τίποτα δεν κατανοείται εύκολα εάν δεν το ζήσαμε κάποτε στις προηγούμενες εμπειρίες μας.

Σκοπός του μύθου δεν είναι να ιστορίζει διασκεδαστικά συμβάντα, αλλά να αφυπνίσει την ψυχή απ’ την ληθαργία του παρελθόντος. Αυτό άλλωστε εννοεί και η λέξη αλήθεια, η οποία προέρχεται απ’ την λέξη λήθη, που σημαίνει ξεχνώ, και το αρνητικό ‘Α’ μπροστά, εννοώντας το αντίθετο του να ξεχνάμε το παρελθόν.

Κάθε ατραυμάτιστη ψυχή, παιδοξυπνά χαρούμενη ακούγοντας την ποιητική ομορφιά που ξεσκεπάζει ο μύθος. Αισθάνεται σαν να ξανασυναντά γνώριμα συμβάντα και γεγονότα απ’ το παρελθόν της. Οι πραγματικοί φιλικοί και συναισθηματικοί δεσμοί, μοιράζονται συνήθως τη κοινή αγάπη τους για εξερεύνηση της αλήθειας. Είναι δύσκολο να συνεχιστεί μια φιλία μακροχρόνια χωρίς να εμπνέονται αναμεταξύ τους αγάπη για αληθινή ανάπτυξη.

Για τη αποκαλυπτική ομορφιά του μύθου, οι αρχαίοι πρόγονοι μας προίκισαν γενναιόδωρα με την πλούσια συλλογή τους. Η εξήγηση του μύθου είναι χρήσιμη άσκηση για τη ψυχή τ’ ανθρώπου. Ενώ αρχικά φαίνεται σαν παραμύθι, εντούτοις όμως όταν κατανοηθεί, ενθουσιάζει αποκαλύπτοντας το λαμπρό του μεγαλείο.

Ο Πλάτωνας ήταν απ’ τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες του μύθου στην πλούσια βιβλιογραφία του. Χρησιμοποιούσε συχνά μύθους και αλληγορίες για να περάσει την γνώση και το βαθύ μυστήριο που κρύβει η ζωή μας. Προχωρούσε σπιθαμή προς σπιθαμή σε μακρόχρονη διαλεκτική συζήτηση, κατασκευάζοντας με σχολαστικότητα τα θεμέλια της αλήθειας, χωρίς να αφήνει πίσω κανένα μικρόβιο αμφιβολίας να τρυπώσει ανάμεσα στο λαμπρό του οικοδόμημα. Άξαφνα και χωρίς καμιά προειδοποίηση άφηνε ήρεμα το πνευματοδιανοητικό του αριστούργημα να λαμποκοπά αιώνια στις ψυχές της ανθρωπότητας.

Όταν ο Σωκράτης συζητούσε με τους συνομιλητές του για ψυχή και γνώση, εισήγαγε μύθους και αλληγορίες διστακτικά στην αρχή, σαν να έμπαινε ευλαβικά μέσα σε ένα ιερό χώρο. Ήξερε ο μέγας φιλόσοφος την ακατανοησία του μύθου αρχικά, και λάμβανε προσεκτικά μέτρα να αποφύγει κάθε παρεξήγηση. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή η ανάλυση του μύθου και προπαντός του Πλάτωνα διότι εύκολα παρανοείται.

Όταν μιλάει για την ψυχή τ’ ανθρώπου να μεταμορφώνεται σε ζώο, δεν εννοεί βέβαια ότι ο άνθρωπος μετασαρκώνεται σε κτήνος! αλλά εννοεί ότι το να ενδιαφέρεται κανείς μόνο για τις ζωικές του ορέξεις, κατατάσσεται στην ίδια μοίρα με τα κατώτερα ζώα, χωρίς καμιά πνευματική φροντίδα ως διανοούμενο ον.

Η ψυχή είναι αφηρημένη λέξη χωρίς υλιστική οντότητα, και καμιά χειροπιαστή ανθρώπινη γλώσσα δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να περιγράψει τη λεπτή της φύση. Για αυτό ο Πλάτωνος χρησιμοποιούσε σύμβολα, μύθους και προσωποφαντασίες για να οδηγήσει την ανθρώπινη διάνοια υψηλότερα και ποιο πλησιέστερα στη πραγματική της φύση. Οι μύθοι που αναφέρει στον Γοργία, Φαίδωνα, Φαίδρα, Πολιτεία και Συμπόσιο, είναι τα πιο πολύτιμα και ανεκτίμητα θησαυροφυλάκια που μας άφησε πίσω ως κληρονομιά.

Ο Όμηρος με την Αχείλια πτέρνα, δεν εννοούσε βέβαια πως το μοναδικό τρωτό σημείο του Αχιλλέα ήταν η πτέρνα του, αλλά αλληγορούσε μεταφορικά πως κάθε κακή πράξη που πράττομε δεν θα αποφύγομε την τιμωρία μας όπου και να κρυφτούμε. Θα μας βρει οπωσδήποτε σαν την απόκρυφη πτέρνα του Αχιλλέα. Οι γνωστές θαλάσσιες περιπλανήσεις του Οδυσσέα για δέκα ολόκληρα χρόνια, ήταν μια έξυπνη ποιητική αλληγορία του Όμηρου να εκφράσει τις δοκιμασίες που περνάει η ψυχή του ανθρώπου πριν φτάσει στην διανοητική και πνευματική της άνθηση.

Η σφίγγα που καρτερούσε τους διαβάτες στον δρόμο βάζοντας κάποιο αίνιγμα να λύσουν πριν διαβούν για να μην χάσουν τη ζωή τους, είχε επίσης μεταφορική έννοια. Εννοούσε ότι η ζωή μας έχει πολλά αινίγματα καθημερινά που περιμένουν την λύση τους τώρα και όχι αργότερα. Αν παραμείνουν άλυτα, συσσωρεύονται επικίνδυνα και θα μας τυραννήσουν θανατηφόρα στην πορεία μας αργότερα.

Ανασκοπώντας για λίγο την αξιοθαύμαστη μυθολογική μας κληρονομιά αναρωτιέμαι με καημό και πόθο! Γιατί άραγε ένας τόσος αξιόλογος θησαυρός παραμένει στα ράφια αδίδακτος και αχρησιμοποίητος για 20 αιώνες από εμάς τους Νεοέλληνες η και ξένους; Ενώ βλέπουμε ξεκάθαρα την αξιοθαύμαστη πολιτιστική και πνευματική ανωτερότητα των αρχαίων μας προγόνων, παραμένουμε απαθείς να τους μιμηθούμε η να τους μελετήσουμε έστω και θεωρητικά; Ποιος φταίει άραγε για την ακατανόητη λοξοδρομία και αδιαφορία ετούτη; Δεν είναι καιρός νομίζετε να στρέψομε τα πανιά της νεοελληνικής μας βάρκας και λιγάκι προς τα πίσω; Τι θα χάσομε άραγε εάν διδαχτούμε και αναλύσομε τον μυθολογικό μας θησαυρό;

Του Δημήτρη Καραλή
Νότιος Αφρική

www.diasporic.org